Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması - Türkiye Çerçevesinden Genel Bakış

- By - Kübra AĞRIMAN (Genel Müdür Yardımcısı-Türkiye)

Adana Sanayi Odası (ADASO) ve Alman Uluslararası İşbirliği Kurumu (GIZ) işbirliği ile düzenlenen Yeşil Zirve etkinliği, Türkiye sanayisinin Avrupa Birliği tarafından 11 Aralık 2019’da açıklanan Avrupa Yeşil Mutabakatı kapsamında alınan kararlardan nasıl etkileneceği, karşılaşılacak risk ve tehditlerin nasıl bertaraf edileceği konularını kapsayıcı oturumları ile 15 Mart 2022 tarihinde Adana’da gerçekleştirildi.

Oturumlarda, uluslararası ticareti etkileyen en önemli faktörün dünya çapında ivmelenen yeşil dönüşüm politikaları olduğu sıklıkla vurgulandı. Avrupa Yeşil Mutabakatı ile 2050 yılında karbon-nötr ilk kıta olma hedefinin açıklanması akabinde AB Komisyonu; AB'nin iklim, enerji, ulaştırma ve vergilendirme politikalarını, 1990 seviyelerine kıyasla 2030 yılına kadar net sera gazı emisyonlarını en az %55 oranında azaltmaya uygun hale getireceğini taahhüt etti. İklim Kanununun yayımlanması ile AB Kurumları ve Üye Ülkeler hedefe ulaşmak için AB düzeyinde ve ulusal düzeyde gerekli önlemleri almakla yükümlü hale geldi (European Comission, 2021).

Temmuz 2021 tarihinde 55’e Uyum Paketi (Fit for 55) açıklandı. Bu paket ile; karbon kaçağı riskinin önlenmesi için bir iklim eylemi aracı olarak tasarlanan, AB'de ve küresel ölçekte sera gazı emisyonlarının azaltılarak AB'nin bütünlüğünü ve küresel iklim politikasını koruyan ve ilgili sektörleri modernleşmeye, daha sürdürülebilir hale gelmeye ve karbon içeriğini azaltmaya teşvik eden bir piyasa dinamiği olarak Komisyon Sınırda Karbon Düzenleme Mekanizması (SKDM) sunuldu (European Comission, tarih yok).

Yeşil Zirve etkinliğinin sıcak gündemini oluşturan SKDM ile üretim döngülerinde halihazırda daha düşük karbon içeriğine sahip olan veya benzer bir karbon fiyatlandırma sisteminin uygulandığı AB dışındaki sektörler ve şirketlerin bundan faydalanacağı açıklandı. Bu bağlamda, Türkiye’de bir Karbon Fiyatlandırması Mekanizması oluşturulmasının önemi vurgulandı.

SKDM kapsamında ilk fazda alüminyum, çimento, gübre, elektrik enerjisi üretimi ve demir-çelik sektörleri düzenlemeye tabi tutulacak olsa da T.C. Ticaret Bakanlığı Uluslararası Anlaşmalar ve AB Genel Müdürlüğü Genel Müdür Yardımcısı Bahar GÜÇLÜ ilerleyen dönemlerde kimya, cam, seramik gibi sektörlerin de bu kapsamda düzenlemeye tabi tutulacağının öngörüldüğünü açıkladı.

Sonbahar ayında yasalaşması beklenen SKDM, Yeşil Zirve etkinliğinin gerçekleştirildiği 15 Mart 2022 tarihinde AB Konseyi tarafından kabul edildi. SKDM iklim politikaları AB kadar azimli olmayan AB dışı ülkelerde üretilen ürünler üzerinden yapılan ithalatı hedeflenmektedir. Bu bağlamda, Türkiye’nin ihracatının %10’nuna yakın bir oranda bu uygulamadan etkileneceği yine Yeşil Zirve etkinliğinde belirtilen önemli detaylardan biridir.

SKDM kapsamında üye ülkelerde konu ile ilgili yetkili bir otorite tahsis edileceği vurgulandı. Uygulama AB’de yerleşik düzende olan ithalatçılar tarafından gerçekleştirilecek olup, bu kapsamda ithalatçı yetkilendirilmiş otoriteye yıllık bazda ithal ettiği ürün miktarını ve buna eş değer emisyon hacmini içeren beyanname sunacaktır. Beyan edilen emisyon hacmine eş değer sertifika satın alarak bu emisyonların fiyatlandırılmasına yönelik uyum gösterecektir.

2023’te başlayacak olan SKDM’nın ilk 3 yılı geçiş dönemi olarak değerlendirilecek ve bu aşamada sadece raporlama yükümlülüğü getirilecektir. Tesis bazında kapsam 1 ve kapsam 2 emisyonları ihracatçısından talep edilecek ve raporlama gerçekleştirilecektir. Mali yükümlülüğün ise 2026 yılında başlaması öngörülmektedir.

Etkinlikte emisyonların ürün bazlı hesaplanması, doğrulanması ve doğrulayıcı kuruluşlar gibi konuların henüz netlik kazanmadığı, yasalaşma sürecinde netlik kazanacağı belirtildi. Karbon kaçağını önlemek amacıyla ücretsiz tahsisatlar tahsis edilmeye devam ederken, 2026 yılı itibari ile bu tahsisatların kademeli olarak ve 10 yıl içinde tamamen kaldırılması hedeflenmektedir. 2026 yılında AB’deki ithalatçıya tahsis edilen serbest tahsisat kadar, serbest tahsisatın ihracatçı tarafından da kullanılması mevzusu da öngörülenler arasında yerini aldı.